Vodenice se nalaze u prirodnom ambijentu, pored potoka, manjih reka, gotovo uvek okružene veoma lepom bujnom prirodom. U vodenicama se mlelo žito i dobijalo brašno za hleb, koji je bio glavni artikal i hrana za narod.

Vodenice se bile značajna mesta, gde su se sastajali meštani, radi važnih dogovora i donošenja isto tako važnih odluka. Kao takve one su imale širi društveni značaj. O tome svedoči popis vodenica i obradivog zemljišta u Srbiji iz 1867. godine kada je zabeleženo čak 7125 vodenica. Interesantno je, da je najviše vodenica bilo u užičkom kraju, više od 1000, dok je najmanje sagrađeno u okolini Jagodine.

Najveći razlog za propadanje vodenica je sve češće napuštanje sela, nakon Drugog svetskog rata, kao i uvođenje savremenog načina života kod seljana, koji su sve više kupovali gotov hleb u pekarama, pa im nisu bile potrebne velike zalihe brašna.

Da li zbog mesta na kojima su podizane, uvek izdvojenim od naselja i često nepristupačnim, ili njene povezanosti sa vodom, koja kod čoveka izaziva iskonski strah, vodenice su oduvek bile obavijene velom tajnovitosti. O njima su u narodu ispredane najrazličitije priče kao mestima koja zaposedaju vile i "nečastive sile". Tajnovitost mesta na kojima su podignute vodenice, istraživači narodnih običaja i tradicije dovode u vezu sa vodom, koja je vekovima kod ljudi izazivala divljenje, ali i strah i podozrenje. Voda je povezivana sa različitim mitskim bićima koja su mogla bitno da utiču na život ljudi, a izvori su tumačeni kao mesta koja putem vode povezuju tajanstveni svet, "sa one strane", sa realnim svetom. 

Verovanja u misterioznost vodenica ostala su do današnjeg dana, iako je ih je u Srbiji, nažalost, sve manje. Na nestajanje vodenica sigurno je imalo uticaja i verovanje ljudi da su one sastajalište demona, vampira i vila, pa se vrlo brzo mogla napraviti neka intriga u vezi sa njima. Zanimljivo je, da danas, kada pitate nekog od starih vodeničara da li veruje u priče o nečastivim silama uglavnom ostaju rezervisani, ali isto tako retko ćete naići na vodeničara koji je prespavao u svojoj vodenici. 

Danas u Srbiji, pojedini domaćini, s vremena na vreme, obnove poneku vodenicu. Građena je od drveta i kamena, koristi vodu kao energiju i mogla bi da egzistira još 2000 godina, ako bi čovek imao pravilan odnos prema njoj.

Izvor:zivetisaprirodom.rs

VODENICE: Viševekovni simboli Srbije