Zna se da mineralna đubriva u velikoj meri utiču na povećanje prinosa gajenih biljaka, ali isto tako predstavljaju i značajne troškove u biljnoj proizvodnji, stoga je veoma važno ih racionalno koristiti.

Đubrenjem „napamet“ može se desiti da u zemljište unosimo hranljive elemente čiji je sadržaj već dovoljan ili čak u suvišku, a da pritom ne unesemo neki element koji je u deficitu. To znači da smo novac uložili, ali će rezultat izostati. Takođe, usled unošenja prevelikih doza nekog elementa može doći do pojave antagonizma tj. suvišak nekog hranljivog elementa može dovesti do ometanog usvajanja (blokiranja) nekih drugih elemenata, te biljka neće biti u stanju da ih usvoji iako ih ima dovoljno u zemljištu.

Hemijskom analizom zemljišta možemo utvrditi plodnost zemljišta, kao i potrebe za đubrenjem. Analiza nam omogućava da zemljištu (time i biljci) damo baš ono što mu nedostaje, tj. da efikasno primenjujemo mineralna đubriva. Hemijsku analizu je neophodno uraditi bar na svakih 5 godina, kako bi na osnovu nje utvrdili da li je došlo do povećanja ili smanjenja sadržaja organske materije i hranljivih elemenata u zemljištu i spram toga isplanirali đubrenje u narednom periodu.

Zemljište nije nepresušno bogatsvo, intenzivnim i nemarnim iskorišćavanjem može brzo doći do njegove destrukcije. U zemljište je potrebno ulagati i njegovu plodnost održavati i povećavati. Što se iz zemljišta iznese prinosom potrebno je vratiti đubrenjem.

Hranljive materije se iz zemljišta iznose-gube:

- prinosom (glavnim i sporednim proizvodima)
- erozijom (vodena i eolska)
- ispiranjem
- volatizacijom (isparavanje azota u obliku amonijaka – NH₃)
- ireverzibilnim fiksacijama (nepovratno, čvrsto vezivanje elemenata od strane minerala gline)
Hranljive materije se unose u zemljište:

- mineralnim i organskim đubrivima
- zaoravanjem žetvenih ostataka
Hemijskom analizom uzorka zemljišta na osnovna hemijska svojstva dobijaju se sledeći podaci:

- reakcija zemljišta ili pH vrednost (u KCl i u H₂O)
- sadržaj kalcijum-karbonata (CaCO₃ %)
- sadržaj humusa (%)
- sadržaj ukupnog azota (N %)
- sadržaj lakopristupačnog fosfora (Al-P₂O₅ mg/100g zemljišta), na osnovu Al-metode
- sadržajlakopristupačnog kalijuma (Al-K₂O mg/100g zemljišta), na osnovu Al-metode
Postupak uzimanja uzoraka

Sa parcele, za koju želimo da izvršimo hemijsku analizu, uzima se više pojedinačnih uzoraka (20-25), od kojih formiramo jedan prosečan uzorak koji šaljemo na analizu. Taj prosečni uzorak nam reprezentuje zemljište sa čitave parcele, te je stoga veoma važno pridržavati se svih pravila vezanih za uzorkovanje kako bi dobili što pouzdanije rezultate.

Mesta sa kojih se uzimaju pojedinačni uzorci treba da su ravnomerno raspoređena po čitavoj parceli. Obično se koriste dva rasporeda mesta na parceli za uzimanje pojedinačnih uzoraka:

a) šahovski (bolji, mesta su ravnomernije raspoređena)

b) dijagonalni

Vreme uzimanja uzoraka

Najbolje vreme za uzimanje uzoraka jeste u jesenjem periodu, nakon skidanja useva, a pre pripreme zemljišta za naredni usev. Tada, na osnovu dobijene analize zemljišta, možemo bolje odrediti koju količinu i koju formulaciju mineralnog đubriva je potrebno da unesemo u zemljište sa osnovnom obradom ili predsetveno na proleće.

Uzorkovanje možemo izvršiti i u toku vegetacije, tj. kad god želimo saznati sadržaj hranljivih materija u zemljištu, ali pod uslovom da je prošlo najmanje 3 meseca od poslednjeg đubrenja fosforom i kalijumom.

Veličina parcele

Maksimalna veličina parcele sa koje se uzima jedan prosečan uzorak je 3 do 5 ha. Međutim ovo pravilo važi jedino ako je parcela ujednačena, i to po: tipu i karakteristikama zemljišta, načinu korišćenja parcele, gajenim kulturama i đubrenju prethodnih godina. Ukoliko parcela nije uniformna po nekim od navedenih činilaca uzima se više prosečnih uzoraka, po jedan za svaki deo parcele koji se razlikuje po nečemu od navedenog.

Dubina uzimanja uzoraka

za oranice (ratarske i povrtarske kulture): 0-30 cm
za livade i pašnjake: 0-10 cm
za voćnjake i vinograde: 0-30 i 30-60 cm
Uzorci se mogu uzimati:

sondom
ašovom
pedološkim nožem
Potreban pribor: olovka, papir, alat za uzorkovanje, nož, plastična kofa, plastične ili platnene vrećice

Prilikom uzimanja uzoraka ašovom, najpre se očisti površina zemljišta na mestu na kom želimo uzeti uzorak. Zatim se tu iskopa manja rupa dubine 30 cm tako da jedna strana bude ravna, vertikalna. Od te ravne strane se ašovom odseče tanji sloj zemljišta debljine oko 3 cm. Zatim se od tog sloja zemljišta na ašovu, uzduž odseče traka zemljišta širine oko 3 cm po sredini ašova i time smo dobili jedan pojedinačni uzorak koji ubacujemo u plastičnu kofu, ostatak zemljišta na ašovu odbacujemo. Ovaj postupak ponovimo na 20-25 mesta na parceli, najbolje po šahovskom rasporedu. Zatim te pojedinačne uzorke sakupljene u kofi dobro izmešamo i odstranimo žetvene ostatke i druge primese, pritom je važno da zemljište ne dodirujemo golom rukom jer možemo uticati na promenu pH vrednosti uzorka. Time smo dobili prosečni uzorak i potrebno je još samo da ga svedemo na masu od oko 1kg. Nakon toga uzorak presipamo iz kofe u plastičnu ili platnenu vrećicu, a tu vrećicu zatim stavljamo u drugu vreću u koju ubacujemo i prateću etiketu sa potrebnim podacima (etiketu ne stavljamo u vreću sa zemljištem da se ne bi isprljala ili oštetila od vlage). Ovako pripremljen uzorak zemljišta šaljemo u laboratoriju na analizu.

Izvor:agroprodukt.rs

Uzimanje uzoraka zemljišta za analizu: postupak i najbolja praksa